Phần III
1
Về đến nhà tối hôm đó, tôi vẫn chưa nghĩ ra dùng mười bảy bảng làm gì.
Hilda nói định đến câu lạc bộ Sách Tả. Thấy bảo có một tay từ London về diễn thuyết, dù khỏi phải nói ả cũng chẳng biết đề tài gì. Tôi bảo để tôi đi cùng. Nói chung tôi không thuộc giống mê diễn thuyết, nhưng những hình ảnh chiến tranh buổi sáng, kể từ thằng tàu bay bụng bom bay qua đầu xe lửa, đã khiến tôi sinh ra tư lự. Sau khi cãi nhau xong như thường lệ, chúng tôi lùa hai đứa nhóc đi ngủ sớm và xuất hành vừa kịp đến giờ diễn thuyết đã định, tức là tám giờ.
Tối hôm ấy sương mù, trong hội trường lạnh còn đèn thì chẳng sáng lắm. Cái phòng nhỏ bằng gỗ lợp mái tôn thuộc về nhóm Nonconformist nào đấy, người ngoài thuê mất mười đồng. Như vẫn thấy những dịp này, đã có chừng mười lăm mười sáu người có mặt. Trước bục phát biểu gắn biển màu vàng thông báo hôm nay nói về “Hiểm họa của chủ nghĩa phát xít”. Tôi cũng chẳng ngạc nhiên. Ông Witchett, chuyên môn chủ tọa mấy buổi họp kiểu này còn ngoài đời thực làm trong hãng kiến trúc sư nào đó, đang đưa diễn giả đi một vòng giới thiệu với mọi người, Ông Gì Đó (tôi không nhớ tên), “nhà chống phát xít danh tiếng”, cũng y như người ta vẫn thường giới thiệu “nhà nghệ sĩ dương cầm danh tiếng”. Diễn giả là một tay nhỏ thó trạc bốn mươi, mặc vét tối màu, đầu hói, cố chải mấy cọng tóc lơ thơ che đi nhưng không ăn thua.
Hội họp kiểu này không bao giờ bắt đầu đúng giờ. Lúc nào cũng có một quãng dền dứ, vờ như biết đâu còn thêm vài người nữa xuất hiện. Lúc Witchett gõ gõ lên bàn thi hành nhiệm vụ thì đã tám giờ hai lăm phút. Gã có bộ dạng hiền dịu, cái mặt hồng hồng như mông trẻ lúc nào cũng tươi rói vì cười. Hình như gã là thư ký chi nhánh đảng Tự Do địa phương, ngoài ra còn ngồi hội đồng xã và điều khiển các buổi diễn thuyết có chiếu bóng ở Hội Phụ Nữ. Có thể nói trời cho gã tài làm chủ tọa. Nghe gã nói với cử tọa chúng ta rất vui mừng được tiếp đón ông Gì Đó tới đây hôm nay, có thể thấy rõ gã tin từng lời phát ra. Mỗi lần nhìn gã tôi đều không thể không nghĩ hẳn gã vẫn chưa biết đàn bà. Tay diễn giả nhỏ thó lôi ra một xấp tài liệu, chủ yếu là bài cắt từ báo, đặt cốc nước chặn lên. Rồi hắn liếm nhanh môi và bắt đầu nã pháo.
Anh có bao giờ đi mấy trò diễn thuyết hội họp ấy không?
Mỗi lần tôi đi, thế nào giữa buổi cũng đến một lúc tôi nhận ra ý nghĩ cũ lại chạy qua đầu mình. Chúng ta đang làm cái khỉ gì đây chứ? Cớ nào dân tình lại chui ra đường giữa đêm đông vì món này? Tôi nhìn quanh hội trường. Tôi ngồi hàng ghế cuối. Hình như chưa bao giờ đi hội họp gì mà tôi lại không kiếm cách ngồi hàng cuối nếu được. Hilda cùng đám kia đã chễm chệ trên hàng đầu như mọi khi. Căn phòng nhỏ trông khá u ám. Cái kiểu anh biết đấy. Tường ốp gỗ thông mềm, mái tôn sóng, gió lùa đến mức người ta ước gì không bỏ áo khoác. Một nhúm chúng tôi ngồi dưới ánh đèn quanh bục, sau lưng bày ra thêm khoảng ba chục hàng ghế trống trơn. Mặt ghế nào cũng bẩn bụi. Trên bục sau lưng diễn giả có vật gì đó vuông vuông, chành bành, phủ vải bạt, nhìn như thể một cỗ hòm đại tướng đặt dưới gầm ngựa. Thực ra đấy là cỗ đàn dương cầm.
Đoạn mở đầu tôi không tập trung lắm. Tay diễn giả nhỏ thó có cái mặt khá gian, nhưng nói thì rất tốt. Da trắng, miệng múa máy rất dẻo, cái giọng khoan vào tai thường thấy ở dân chuyên nghiệp. Tất nhiên hắn đang trát shit vào Hitler và đám Quốc xã. Tôi không hẳn hào hứng nghe xem hắn nói gì – từng ấy thì sáng nào chả đầy trên News Chronicle – nhưng giọng hắn vẫn vọng tới tôi từng đợt rì rầm, thỉnh thoảng lại có vài chữ nổi lên lọt vào đầu.
“Tàn bạo khác nào thú vật… Táng tận lương tâm… Dùi cui cao su… Trại tập trung… Sát hại dã man người Do Thái… Trở lại thời kỳ đồ đá… Nền văn minh châu Âu… Hãy hành động trước khi quá muộn… Nhân dân tiến bộ đều căm phẫn… Liên minh các nước dân chủ… Lập trường kiên định… Bảo vệ nền dân chủ… Dân chủ… Phát xít… Dân chủ… Phát xít… Dân chủ…”